Lightroom Exit Strategie

Met de nieuwe versie van Lightroom is er enorm veel discussie ontstaan over de vraag wat Adobe eigenlijk met Lightroom van Plan is. Eigenlijk betreft het tegenwoordig niet één product meer maar verschillende. Hier moet ik dan ook even aangeven dat het om ‘Lightroom Classic’, de nieuwste versie van het oude bekend Lightroom. Het product heeft dus een nieuwe naam gekregen. Om de verwarring nog wat groter te maken heeft Adobe de oude naam (Lightroom CC) aan een ander, nieuw product gegeven...

De naam ‘Classic’ zorgt bovendien voor veel speculatie over de toekomst van het product. Veel professionele en serieuze fotografen die er al jaren mee werken worden er wat onzeker van.

Omdat er al zo veel gespeculeerd wordt over het hoe en waarom van deze strategie van Adobe op internet ga ik dat hier niet nog eens dunnetjes over doen. Interessanter vond ik de vraag: “Stel dat ik van Lightroom af zou willen, kan dat dan?” Dit is namelijk de vraag die ik mezelf stelde. Niet dat ik meteen van Lightroom af wil want echte alternatieven zijn er naar mijn mening nog niet. Toch is het goed om er alvast over na te denken, misschien zijn er alvast bepaalde zaken aan te passen of kun je er specifiek rekening mee houden.

Sowieso is het goed om een Exit strategie te hebben voor belangrijke zaken (of dit nu de software is waar je mee werkt of iets anders).

Daar waar ik spreek over “Lightroom” bedoel ik telkens de Classic variant, niet de nieuwe light versie.

Zoals (hopelijk bekend) is Lightroom non-destructief, dat wil zeggen dat het oorspronkelijke fotobestand altijd ongemoeid wordt gelaten. Zaken die je in Lightroom doet komen in principe dus niet terecht in je bronbestanden. Je foto’s zitten ook niet ‘in’ Lightroom dus je kunt zondermeer van de ene dag op de andere dag ‘over’ naar een andere fotobeheerapplicatie.

Echter zitten er wat addertjes onder het gras en dat heeft onder andere te maken met het non-destructieve van Lightroom. Al het werk dat je in Lightroom hebt gedaan aan je foto’s, of dit nu bewerkingen zijn of organisatie, zitten in de database van Lightroom, de zogenaamde catalogus.

BEWERKINGEN

De lastigste is waarschijnlijk wel de bewerkingen. Die staan als instructies in de database van Lightroom. Wanneer jij een foto binnen Lightroom aanklikt dan worden die instructies toegepast voordat ze op het beeld worden getoond. Jij ziet dus de bewerkte foto, een zwart-wit omzetting bijvoorbeeld. Zou je het bijbehorende fotobestand in Windows verkenner of Apple Finder opzoeken dan zie je dat het nog altijd een kleurenfoto betreft zonder enige aanpassingen:

Kortom, wanneer je al deze bewerkingen wilt behouden dan moet je dit expliciet regelen.
Uiteraard zijn daar meerdere methoden voor…

Optie1: Opslaan in bestand

Allereerst kun je in Lightroom ervoor kiezen om je bewerkingen tóch in je bestand op te slaan: Vanuit het Lightroom Menu ‘Metagegevens’ Kiezen voor ‘Metagegevens opslaan in bestand’. Hou er rekening mee dat dit behoorlijk wat tijd kan kosten wanneer je dit doet voor al je bestanden, tot wel meer dan een dag (bij 100.000 foto’s).

De zaken die dan in het bestand worden opgeslagen betreffen dus (ook) de eerdergenoemde instructies (zoals het zwart/wit tonen van dit bestand). De tekst ‘Metagegevens opslaan in het bestand’ kan je op het verkeerde been zetten. Slechts in een beperkt aantal gevallen worden de gegevens ook daadwerkelijk in het bestand opgeslagen, dit is het geval bij o.a. JPG en DNG bestanden. Deze bestandsformaten hebben een zogenaamde XMP ruimte waarin de informatie wordt opgeslagen. RAW bestanden als NEF, RAF, CR2 etc hebben dit niet. In die gevallen maakt Lightroom een apart bestand met dezelfde naam als de foto maar met bestandsformaat XMP. Dit noemen we een sidecar bestand en die komt in dezelfde map als waar het fotobestand in staat. Een XMP bestand kun je trouwens inkijken met bijvoorbeeld kladblok:

Echter, of de gegevens nu in de XMP ruimte binnen een fotobestand worden opgeslagen of separaat naast het fotobestand als .XMP, voor het resultaat maakt dit geen verschil. Helaas is XMP maar beperkt bruikbaar om je gegevens over te brengen naar een andere applicatie. Wanneer je binnen hetzelfde Adobe domein blijft dan is er niet zo veel aan de hand. Wanneer ik de Zwart Wit foto wil openen in bijvoorbeeld Photoshop of Bridge dan zie ik hem inderdaad keurig in Zwart Wit. Wanneer ik hem echter open met de meeste ander programma dan zie ik hem in kleur, zonder aanpassingen dus. Dit komt omdat de XMP informatie niet volledig uitwisselbaar is maar deels merk-specifiek.

Het mooiste zou het zijn wanneer alle XMP informatie uitwisselbaar zou zijn tussen de verschillende programma’s. Dat bewerkingen gemaakt in het ene programma herkent worden door een ander programma. Dit is echter op dit moment niet het geval en het is zeer de vraag of dit ooit gaat gebeuren. Daarmee valt XMP dus af om je bewerkingen te migreren naar een andere toepassing.

Optie 2: Exporteren

Uiteraard kun je het bestand (inclusief alle bewerkingen) ook exporteren vanuit Lightroom. Dit doe je waarschijnlijk al regelmatig wanneer je een foto ergens voor wilt gebruiken; mail, website, sociale media, fotoboek o.i.d. Je exporteert dan over het algemeen een JPG. Dat formaat is voor ons doel echter niet goed genoeg, beter is om TIF te gebruiken. De bewerkingen die in Lightroom als instructies opgeslagen zijn worden bij een dergelijke export daadwerkelijk toegepast op en “ingebakken” in het uiteindelijke resultaat. De zwart wit foto uit het voorbeeld wordt nu dus wel door andere applicaties herkend. ALLE foto’s die je ooit hebt bewerkt hebt in Lightroom (en waarvan je de bewerkingen ook daadwerkelijk wilt behouden) zul je dan moeten exporteren in een hoge kwaliteit bestandsformaat. Dit heeft belangrijke nadelen:

• Het is veel werk (alle foto’s selecteren die in aanmerking komen). Wil je alle bewerkte foto’s vinden dan gaat dat gemakkelijk met bijvoorbeeld een slimme verzameling:

• Je hebt veel extra opslagruimte nodig (een hoge kwaliteit TIF is net zo groot of groter dan het oorspronkelijke RAW bestand). Sommige foto’s zul je meerdere keren moeten exporteren, Virtuele kopieën bijvoorbeeld. De opslagruimte neemt navenant toe.
• Toename van beheer (je hebt nu meerdere exemplaren van dezelfde foto die je van elkaar wilt kunnen onderscheiden)
• Je bent je ontwikkelhistorie kwijt (dat wil zeggen, de stappen die tot het huidige eindresultaat hebben geleid).

Hoewel exporteren dus belangrijke nadelen kent is het op dit moment de enige manier die ik ken om je bewerkingen van het ene programma mee te nemen naar het andere.

METADATA

Onder ‘Metadata’ versta ik zaken als Titel, Bijschrift, Trefwoorden, Locatie-informatie, Persoonsgegevens maar er zijn nog veel meer. Namen van personen die Lightroom herkend heeft worden opgeslagen als ‘normale’ trefwoorden.

Veel metadata komt wel mee wanneer je die opslaat in het bestand (zie het deel over ‘bewerkingen’) naar de XMP ruimte in het fotobestand of als separaat XMP bestand naast het fotobestand.

Er zijn echter ook metadata velden die NIET vanuit Lightroom mee komen en dat zijn bijvoorbeeld de hiërarchie bij hiërarchische trefwoorden, synoniemen bij trefwoorden, verzamelingen, slimme verzamelingen en de gepubliceerde services. Het opnieuw reconstrueren van deze zaken in een ander fotobeheerprogramma brengt vooral veel handwerk met zich mee.

Wanneer je een specifiek metadata veld vaak gebruikt dan is het goed om te testen of deze door andere programma’s herkend wordt (denk er wel aan dat je de metadata eerst opslaat in het bestand). Wanneer dit niet het geval is dan is het nog de moeite waard om te kijken naar Johan Beardswordt Lightroom Plugin “Search and Replace”: http://lightroomsolutions.com/plug-ins/search-and-replace/ Een van de dingen die je daarmee kunt doen is het bulksgewijs kopiëren van gegevens van het ene metadata veld naar het andere, een die wel herkend wordt door je favoriete nieuwe programma. Het trefwoorden veld wordt vaak ‘misbruikt’ om allerhande gegevens over te brengen omdat dit veld het meest compatibel is met de verschillende programma’s.

Bij het reconstrueren van je hiërarchische trefwoorden is het handig om te weten dat je de trefwoorden vanuit Lightroom kunt exporteren. De hiërarchie is daarin aanwezig en hoewel die door andere applicaties niet begrepen wordt kun je dat zelf wel. Open het bestand daarvoor in Kladblok.

Sterwaarderingen zijn redelijk compatible tussen verschillende applicaties maar het is vrij eenvoudig om ze te ‘synchroniseren’ met een ander veld zoals trefwoorden. Al mijn 5 sterren foto’s krijgen het trefwoord: RM:5STAR, de 4 sterren foto’s: RM:4STAR, etc.

ORGANISATIE

In Lightroom organiseer je je foto’s bij voorkeur niet met behulp van folders maar met verzamelingen. Daar waar de folders ‘echt’ zijn en ook herkend worden door andere applicaties, zijn verzamelingen dat niet, ze zijn zogezegd ‘virtueel’. Wanneer je niet weet wat verzamelingen (en slimme verzamelingen) zijn dan heb je ze waarschijnlijk ook niet. En dan hoef je er ook geen specifieke maatregelen voor te treffen.

Voor degenen die wel verzamelingen gebruiken (en afgeleiden daarvan: slimme verzamelingen en verzamelingensets) geldt hetzelfde als bewerkingen en metadata, ze bestaan alleen binnen Lightroom…

Wil je iets met de opgebouwde organisatie met (slimme)verzamelingen en sets dan zul je daar actief iets voor moeten ondernemen. Wat je bijvoorbeeld zou kunnen doen is om een ‘helper’trefwoord te maken voor iedere afzonderlijke verzameling en deze te plaatsen in alle foto’s die bij die verzameling horen. Voor mijn workflow gebruik ik al helpertrefwoorden en die beginnen allemaal met het @ teken. Ter onderscheid zou ik een ander leesteken kunnen gebruiken, bijvoorbeeld het dollarteken. Ik zou 1 zo’n teken kunnen gebruiken voor het hoogste niveau, 2 voor het tweede niveau etc. Op het hoogste niveau heb ik 4 verzamelingensets:

Binnen de set ‘Werk in Opdracht’ staan sets met opdrachtgevers en daaronder sets met opdrachten. Daarbinnen heb ik verzamelingen en slimme verzamelingen waar in de foto’s daadwerkelijk zijn ondergebracht. 

Voor de foto’s die staan onder: Werk in Opdracht | OpdrachtgeverA | OpdrachtA | OnderwerpA zou ik bijvoorbeeld het volgende helpertrefwoord kunnen opnemen: $WerkInOpdracht$$OpdrachtgeverA$$$OpdrachtA$$$$OnderwerpA

Dit trefwoord kun je later weer vrij gemakkelijk (dankzij het vreemde teken dat je specifiek hiervoor gebruik) terugvinden in een andere applicatie en daarmee de structuur opnieuw opbouwen. Dit heb ik eenmaal gedaan, een aantal jaren geleden toen ik overgegaan ben van MediaPro (Phase One) naar Lightroom. Toen had ik nog aanmerkelijk minder verzamelingen (in Medio Pro heten die overigens collection sets) en toen was het al verschrikkelijk veel werk. Ik zou nu toch op zoek gaan naar iemand die een script zou kunnen maken (wellicht bestaat het al) die iets dergelijks als wat ik hier beschreven heb, geautomatiseerd kan doen.

Slimme verzamelingen zijn gemakkelijker te reconstrueren in een nieuwe omgeving. Slimme verzamelingen zijn eigenlijk voorgedefinieerde zoekopdrachten die kijkt naar bepaalde eigenschappen van bestanden. Bijvoorbeeld alle foto’s die nog niet van een sterwaardering zijn voorzien. Wanneer de nieuwe fotobeheerapplicatie een soortgelijke functie heeft dan kun je die aan de hand van dezelfde criteria aanmaken. Vanuit Lightroom kun je de slimme verzamelingen overigens wel exporteren (rechtsklikken en dan ‘instellingen slimme verzameling exporteren’), je krijgt dan een bestand met de extensie .lrsmcol die ook weer in Kladblok geopend kan worden:

Vooral voor erg complexe en/of samengestelde slimme verzamelingen is dit handig. Ik heb vooral veel eenvoudige slimme verzamelingen waarvan alleen al de naam duidelijk maakt wat het doet. In die gevallen kun je veel sneller een schermafbeelding maken van die slimme verzamelingen in Lightroom. Dat kost aanmerkelijk minder tijd.

DNG Preview
Bewerkingen in Lightroom kunnen als instructies in het DNG bestand worden opgenomen. Die kunnen echter niet worden ‘gelezen’ door andere programma’s waardoor dit nog niet gebruikt kan worden om te migreren (zie ook het vervolg op deze blog van april 2019).

Er is echter een optie die kan helpen bij het reconstrueren van alle edits die je hebt toegepast. Echte ondersteuning is dit natuurlijk niet, het biedt alleen een beetje verlichting in het geval je toch echt al over wilt naar iets anders. Ik heb het over de optie ‘Update DNG Preview & Metadata’ in Lightroom:

In dit voorbeeld heb ik een crop gemaakt van de originele foto en die vervolgens omgezet naar zwart wit.

Wanneer ik de betreffende DNG open in een browser (zoals hier in de Windows Verkenner) dan toont die in de meeste gevallen 'correct':

Met andere woorden, je weet wat je oorspronkelijke bedoeling met deze foto was. Open je de foto in een fotobewerker dan zal hij de onderliggende RAW data ophalen en tonen (renderen) en je ziet dan de niet-gecropte, kleurenversie: Echter ontkom je er (anno 2018) nog niet aan om de foto in je nieuwe favoriete programma opnieuw te bewerken totdat hij er weer net zo uitziet als bedoeld. 

TENSLOTTE

Waarschijnlijk zijn er nog meer aspecten waarmee je te maken krijgt wanneer je echt afscheid wilt nemen van Lightroom maar in mijn geval is dat (nog) niet het geval. 

Als Adobe al afscheid gaat nemen van Classic dan is dat zeker niet binnen enkele jaren. Dat geeft voldoende tijd om bepaalde zaken anders aan te gaan pakken. Ik heb mij voorgenomen om wel alvast minder met 'domme' verzamelingen te gaan werken en meer met slimme verzamelingen die gebaseerd zijn op trefwoorden. Dat dwingt me om voldoende onderscheid aan te brengen op het niveau van trefwoorden om later bij elkaar horende foto’s terug te kunnen vinden. 

Wanneer ik daar een goed werkbare modus in heb gevonden zal ik al mijn bestaande verzamelingen om gaan zetten naar slimme verzamelingen. 

Addendum mei 2019: een vervolg op dit artikel:
Lightroom Exit Strategie - De ON1 migration tool aan de tand gevoeld