Is SharePoint 2010 geschikt als DAM?

Omdat ik veel werk met Microsoft SharePoint heb ik vanzelfsprekend al wel eens nagedacht over de geschiktheid er van als DAM systeem (Digital Asset Management).

Standaard was SharePoint tot nog toe nog niet zo goed in te zetten als DAM systeem hoewel er externe partijen zijn die aanvullingen gemaakt hebben om het daarvoor wat meer geschikt te maken (MediaRich van Equilibrium bijvoorbeeld of ADAM maar ook particuliere initiatieven als die van Gavin Clabaugh) maar die hebben me nog niet echt kunnen overtuigen.

Echter nu de beta van SharePoint 2010 beschikbaar is gekomen vond ik het dus zinvol om eens te kijken of er ook op het gebied van DAM vooruitgang is geboekt. Later kom ik nog wel eens terug op de eigenschappen die een DAM volgens mij zou moeten hebben maar waar ik in eerste instantie even naar heb gekeken is de mogelijkheid om metadata te synchroniseren tussen foto's en SharePoint 2010.

Ik had een opname voorzien van een aantal standaard IPTC velden waaronder copyright en keywords.

Na de upload in een SharePoint bibliotheek (Asset Library) bleken deze gegevens in standaard kolommen overgenomen te zijn, mooi!

Nadat ik daar een wijziging in had aangebracht en de afbeelding terug had geplaatst op m'n filesysteem bleken ook deze wijzigingen mee terug te zijn gekomen. Een zeer belangrijke optie die nodig is voor een DAM systeem is nu blijkbaar standaard in SharePoint 2010 aanwezig, een zeer gunstige ontwikkeling wat mij betreft.

Verder heb ik nog geen tijd gehad voor een nadere kennismaking met SharePoint 2010 maar ik zal binnenkort eens kijken welke velden er allemaal meekomen, welke bestandsformaten er allemaal worden ondersteund en waar er eventueel nog wat uitdagingen liggen. Ook voor wat betreft de andere, wat mij betreft noodzakelijke, DAM functionaliteiten zal ik SharePoint 2010 later nader aan de tand voelen.

Een gratis DAM oplossing? (deel 2)

DAM, Digital Asset Management of mijn persoonlijke vertaling van dit begrip; 'Digitaal Fotobeheer', kun je uitoefenen met tal van commerciële programma's. Echter onderzoek ik momenteel wat er op dit vlak gratis tot de mogelijkheden behoort.

Een vorige keer gaf ik aan dat ik een aantal applicaties aan het onderzoeken ben op hun geschiktheid tot het toevoegen van meta-data aan foto's, de zogenaamde IPTC informatie. Veel programma's kunnen dit in een beperkte mate, dat wil zeggen dat niet alle velden kunnen worden gevuld of dat je dit alleen voor afzonderlijke foto's kunt doen.
Wat ik wil is toegang tot de meest voorkomende IPTC velden en deze voor grote groepen foto's gelijktijdig kunnen aanpassen, het liefst met voorgedefinieerde sets (sjablonen). In het verleden, onder XP, gebruikte ik daar PixVue voor maar omdat die niet werkt onder Vista moest ik op zoek naar iets anders.

M'n speurtocht heeft tot nog toe twee hits opgeleverd; iTag en XnView.
Hoewel iTag voor veel foto's tegelijk een aantal velden kan vullen is het voor serieuze fotografen volgens mij toch te beperkt. Bovendien kent iTag geen meta-data-sjablonen waardoor het nauwelijks iets toevoegt aan Picasa of Fotogalerie. iTag valt wat mij betreft dan dus ook af.

XnView kan wel overweg met sjablonen en is bovendien in staat om de gegevens in een enkele handeling aan meerdere foto's toe te kennen (batch). Helaas kan dit niet vanuit het contextmenu (rechtermuisknop in de verkenner), je moet het programma er dus zelf voor openen maar dat heb ik er graag voor over. Ik zal er binnenkort nog eens een beschrijving van maken inclusief schermafbeeldingen maar er is al wel een video beschikbaar.
Waar het op neerkomt is dat je XnView na installatie opent en dan naar de te bewerken foto's navigeert zoals gebruikelijk in de verkenner. Selecteer een of meerdere afbeeldingen (hou de Control toets ingedrukt en selecteer met de muis meerdere afzonderlijke afbeeldingen of houdt de Shift ingetoetst voor een onafgebroken reeks) en klik met rechts. Kies voor de optie 'Bewerk IPTC data' en vul de gewenste data in een van de beschikbare velden. Geef bijvoorbeeld de namen van de personen op de foto op in het Trefwoorden veld.
Bevestig dat de informatie daadwerkelijk aan de foto wordt toegevoegd door de knop 'Schrijf alle geselecteerden' in te toetsen. Nu zijn de gegevens geïntegreerd in de JPG afbeelding en kun je ze met allerhande applicaties terugvinden. Vanzelfsprekend met XnView zelf natuurlijk maar ook met Picasa en Windows Fotogalerie, ook interessant voor andere mensen die foto's van jou ontvangen. Zij kunnen niet alleen profiteren van het werk wat jij aan de foto's hebt gedaan maar zien ook dadelijk eventuele copyright informatie die je aan de foto's hebt toegevoegd.

Afzonderlijke afbeeldingen kun je overigens met behulp van XnView bewerken zonder het programma eerst te openen. Open het contextmenu vanuit de verkenner door rechts te klikken op een afbeeldingen en kies voor 'Edit IPTC' en je kunt alle gegevens muteren, eigenlijk op dezelfde manier als dat met het eerdergenoemde PixVue ook kon. Jammer is dat het bewerken vanuit het contextmenu alleen werkt op enkele afbeeldingen, mocht je toch meerdere afbeeldingen hebben geselecteerd dan zul je zien dat alleen de eerste of de laatste van de reeks gemuteerd is.

XnView is dus de eerste bruikbare gratis DAM applicatie die ik heb kunnen vinden onder Vista.

Dilemma: Wijzigingen in foto’s aanbrengen of liever toch maar niet?

Wie eerdere artikelen van mij heeft gelezen weet dat ik het prettig vind dat de informatie over een foto (locatie, wie er op staan, wanneer, trefwoorden, etc) wordt geïntegreerd in het bestand zelf, in de IPTC header.
Door dit principe maakt het niet uit wie de foto bekijkt of met welke applicatie, deze metagegevens (zoals copyright) zijn altijd toegankelijk. Een klant hoeft zich dan later bijvoorbeeld niet af te vragen wie de foto ook alweer heeft gemaakt, hij kijkt gewoon even in de foto bij de IPTC gegevens in het veld 'copyrightgegevens', desnoods met gewoon de windows verkenner (zie afbeelding bij dit artikel).

Wanneer de gegevens zijn geïntegreerd in de foto's is het bovendien ook nog eens heel eenvoudig om van de ene fotobeheerprogramma over te stappen naar een andere omdat er feitelijk niets hoeft te worden gemigreerd. Kortom, flexibiliteit troef…

Echter, wie een vorig artikel van mij over PIEware heeft gelezen ziet een tegengestelde beweging binnen de DAM (Digital Asset Management) wereld. In deze nieuwe zienswijze is het namelijk zaak om de oorspronkelijke opname zo veel mogelijk ongemoeid laten. Alle wijzigingen en aanvullingen worden dan in een PIEware applicatie (met bijbehorende database) bijgehouden. In het kort zijn de voordelen van deze aanpak dat het eenvoudiger is om bij te blijven met back-ups, dat er sprake is van een eenvoudiger Workflow en dat er minder opslagruimte vereist is. Sla eventueel het betreffende artikel er nog eens op na.

Welke van beide heeft dan mijn voorkeur?
Hmm, ik weet het eigenlijk nog niet. Omdat PIEware nog in de kinderschoenen staat hoef ik nu nog niet te kiezen maar ik denk dat het op een gegeven moment een combinatie van beiden gaat worden;

De interne DAM workflow (binnen je bedrijf of familie) gaat naar mijn verwachting volledig PIE georiënteerd worden. Voordat een foto gaat worden afgeleverd (klant, vrienden, familie, internet) worden alle meta gegevens eerst weer vanuit de PIE ware terug in het bestand gebracht.
Dit synchroniseren van metadata tussen database en fotobestanden zal naar mijn mening dus niet geheel verdwijnen maar het zal op een ander moment binnen de workflow gebeuren. Bovendien zal het niet meer van toepassing zijn op alle bestanden maar op slechts dat deel dat het pand verlaat. We zullen zien hoe dit zich in de praktijk verder gaat ontwikkelen!

Het belang van Keywording (deel 2: het conceptuele begrip)

In het eerste deel over het onderwerp Trefwoorden (Keywords) ging ik vooral in op de context. Dit omdat het ene trefwoord een relatie kan hebben met een ander. 

Met behulp van Adobe programma's zoals Bridge en Lightroom of Microsoft Expression Media (EM) (tegenwoordig Phase One; Media Pro)  kun je een dergelijke relatie tegenwoordig aanbrengen met de optie 'Hierchical Keywords' (EM). Echter worden deze relaties nog niet herkend door de gangbare zoekmachines waardoor je er momenteel eigenlijk nog niet zo veel aan hebt want je kent natuurlijk in eerste instantie trefwoorden toe om foto's terug te kunnen vinden.

Een onderwerp dat ik in het betreffende artikel alleen even kort heb aangesneden betreft het 'Conceptuele begrip'. Naast de meer praktische zaken zoals waar de foto is gemaakt en wie er op de foto staan is dit volgens mij wel zo'n beetje het belangrijkste dat je aan een foto kunt toevoegen.

Met conceptuele begrip bedoel ik de minder tastbare trefwoorden en uitdrukkingen zoals 'toekomst', 'geluk', 'in control' en dergelijke. Alleen de menselijke geest is (vooralsnog) in staat om deze begrippen te koppelen aan beelden maar het betref wel een arbeidsintensief gebeuren. Ik doe dit dan zelf ook niet voor al mijn foto's maar alleen voor opnames met een relatief hoge waardering (rating van minimaal 3 maar meestal 4 sterren of hoger). En omdat dit maar een heel beperkte subset betref van mijn collectie (lees evt. mijn artikel over het waarderingsgebeuren) valt de hoeveelheid werk enorm mee.

Wanneer je hiermee aan de slag gaat zul je merken dat je lijst met conceptuele begrippen snel zal groeien. Wanneer me een dergelijk begrip te binnen schiet registreer ik hem meteen in m'n fotobeheerapplicatie zodat ik het begrip meteen bij de hand heb wanneer ik hem aan een foto toe zou willen kennen (Zie afbeelding bij dit artikel als voorbeeld).

Hierbij enkele voorbeelden van conceptuele begrippen:

• In hetzelfde schuitje zitten
• Op eenzame hoogte
• De toekomst
• Geluk
• Vrolijk
• Uitrusten
• Spiegeling
• Vergane glorie
• Oud
• Rimpelloos
• etc

PIEware - Niet destructieve beeldbewerking voor RAW bestanden

Of het bedacht is door Peter Krogh weet ik niet maar in zijn 'DAM book' kwam ik het begrip PIEware tegen. Hij legt uit dat het staat voor Parametric Image Editing en de toevoeging –ware geeft aan dat het om software gaat. Hoewel het dus zeker (nog) geen standaard begrip betreft, gebruikt een groep gebruikers met veel invloed binnen de DAM wereld (Digital Asset Management) deze term voor niet-destructieve beeldbewerkingsoftware voor RAW bestanden.

Wat doet PIEware?

Parametric staat voor het feit dat alleen de bewerkingsinstructies voor een wijziging worden opgeslagen, de afbeelding zelf wordt dus met rust gelaten.
Stel dat een afbeelding te donker is dan wordt met behulp van de software deze lichter gemaakt. Niet de gewijzigde (lichtere) afbeelding wordt dan opgeslagen maar alleen de parameters (de bewerkingsinstructies) die nodig zijn voor deze wijziging. Deze gegevens worden opgeslagen in de metadata van het RAW bestand. (Een RAW bestand is feitelijk een 'container' waarin naast deze metagegevens ook de ruwe data van de afbeelding zelf is ondergebracht plus een jpeg preview)

Wanneer de betreffende afbeelding dan later weer wordt geopend in de software dan 'ziet' die aan de metadata dat het de bedoeling is dat de afbeelding lichter wordt getoond en dit wordt dan realtime doorgevoerd, de zogenaamde herinterpretatie. Je ziet de afbeelding dus zo getoond als dat de bedoeling is (en net alsof de wijziging in de afbeelding zelf zou zijn doorgevoerd).

Ter vergelijking met de traditionele manier; Ook Photoshop kent veel manieren om niet-destructief veranderingen aan te brengen op foto's door bijvoorbeeld het werken met lagen. Echter wordt daarbij altijd het oorspronkelijke bestand gewijzigd.

Waarom PIEware gebruiken?

De reden dat PIEware is ontwikkeld is het feit dat RAW bestanden niet open gedocumenteerd zijn en bovendien sterk van elkaar kunnen verschillen, niet alleen tussen merken maar ook binnen een enkel merk. Een RAW van mijn Nikon D90 is bijvoorbeeld anders van structuur dan van mijn vorig toestel de D70 hoewel beide de extensie NEF hebben. Bewerking van RAW bestanden neemt dan ook grote risico's met zich mee en om deze uit te sluiten hebben de meeste ontwikkelaars van fotobewerkingssoftware er voor gekozen om de bewerkingen niet in de afbeelding zelf door te voeren maar dit alleen administratief bij te houden. Bepaalde software doet dit in de metadata (XMP) van het RAW bestand en andere doet het in zogenaamde sidecar bestanden, losse bestanden naast de RAW bestanden met dezelfde naam maar met de extensie XMP.

Wat is ontstaan als noodzaak kan tegenwoordig ook als een voordeel worden ervaren omdat veel fotografen het niet prettig vinden wanneer hun origineel beeldmateriaal wordt gewijzigd. Tenslotte kunnen veranderende inzichten in de toekomst er voor zorgen dat de correctie van vandaag eigenlijk helemaal niet gewenst blijkt. Wanneer een wijziging in het beeldmateriaal is doorgevoerd kan dit later niet zo maar worden teruggedraaid. Wijzigingen die zijn aangebracht middels PIEware kunnen altijd weer volledig worden tenietgedaan.

Een ander voordeel van het gebruik van PIEware heeft betrekking op de back-up.
Momenteel is het zo dat wanneer je aanpassingen doorvoert op een foto, je er ook (weer) een nieuwe back-up van zou moeten maken. Anders loop je het risico dat je na een restore alle correcties die je na de back-up hebt aangebracht opnieuw moet doen. Dit kan veel extra opslagruimte kosten bij incrementele en/of differentiële back-ups maar in ieder geval brengt het veel administratie met zich mee.

In die situatie waarin het oorspronkelijke beeld niet wordt veranderd voldoet de oorspronkelijke backup en hoeft alleen maar van de beschrijving van de wijziging een backup te worden gemaakt. Concreet gaat dit over het algemeen om de database van het betrokken programma (bijvoorbeeld Lightroom) of de afzonderlijke sidecar (XMP) bestanden. Dit betreft maar een fractie van de hoeveelheid data vergeleken met die van de RAW bestanden zelf. Behalve dat dit veel minder opslagruimte kost gaat de back-up veel sneller en zijn er veel minder administratieve handelingen noodzakelijk. Gunstig voor de Workflow dus.

Kunnen we al aan de slag met PIE ware?

Zowel Adobe's Lightroom als Apple's Aperture zijn voorbeelden van PIEware hoewel Aperture geen export van Metadata toelaat naar het DNG formaat. Hierdoor zijn je bewerkingen niet zichtbaar voor andere software waardoor een eventuele toekomstige overstap naar andere software problematisch kan worden. Ook laat Aperture geen PIE bewerkingen toe op DNG bestanden wat een behoorlijk groot nadeel is.

Volgens mij heeft het gebruik van PIEware grote voordelen ten opzicht van de huidige werkwijze(s) hoewel er nog wel wat stappen zijn te maken door de diverse leveranciers. De voordelen zijn echter zo groot dat ik er niet aan twijfel dat dit de toekomst gaat beheersen.

Voor diegenen die zich nader willen verdiepen in deze materie kan ik de informatie daarover op dpbestflow aanbevelen: http://www.dpbestflow.org/image-editing/parametric-image-editing

Blijf eigenaar van je eigen on-line foto’s.

Tot mijn verbazing las ik dat minder dan de helft van alle professionele fotografen de mogelijkheid gebruikt om zaken als copyright en contactgegevens aan hun eigen digitale foto's toe te voegen…

Digitale foto's beschikken naast EXIF (automatisch gegenereerde cameragegevens als belichtingstijd en witbalans) over een IPTC ruimte die door de eigenaar van de foto kan worden gevuld met allerhande informatie als omschrijving, trefwoorden, waardering en vanzelfsprekend contactinformatie en copyrightgegevens.

Stockfotografen en fotojournalisten gebruiken de mogelijkheid dan nog wel enigszins maar publieksfotografen (bruidsreportages, portretten e.d.) vrijwel helemaal niet!
Geen enkele fotograaf levert fysieke afrukken af zonder contactgegevens dus eigenlijk is het heel vreemd dat er blijkbaar anders wordt omgegaan met digitale foto's, zeker nu er een ontwikkeling gaande is die 'Orphan Works' heet. Deze Amerikaanse wetgeving in ontwikkeling zorgt er voor dat iedereen straks legaal beelden kan gebruiken zonder toestemming van de maker wanneer het lastig blijkt om deze te traceren (lees evt. ook dit Nederlandstalige artikel op MacMinds). 

Hoewel het wetgeving in de UK betreft, is het toch waarschijnlijk dat dit niet zonder gevolgen zal blijven voor de rest van Europa. Het is dus belangrijk dat informatie over de maker aan foto's wordt toegevoegd en gelukkig is dat helemaal niet moeilijk!

Met behulp van steeds meer applicaties is het namelijk mogelijk om heel laagdrempelig metadata toe te voegen. Met behulp van zogenaamde templates (sjablonen) is dit zelfs mogelijk bij heel veel foto's tegelijk. Gebruikers van Nikon spiegelreflexcamera's bijvoorbeeld kunnen daarvoor Nikon ViewNX gebruiken maar er bestaat ook een gratis (Nederlandstalig) alternatief die door iedereen is te gebruiken; XnView (http://www.xnview.com/). Eerder heb ik op deze blog de mogelijkheden voor gratis digitaal fotobeheer (DAM) oplossing besproken en toen had ik XnView nog niet ontdekt maar mocht je dat artikel nog lezen weet dan dat ik in XnView een volwaardig alternatief heb gevonden voor het daar besproken PixVue.

Over XnView heb ik een video gemaakt m.b.t. hoe je IPTC metadata aan foto's kunt toevoegen en hoe je met sjablonen werkt zodat het je vrijwel geen moeite hoeft te kosten om contact- en copyright gegevens aan je foto's toe te voegen dus mijn advies is; doe dit altijd.

Zie eventueel de video en zie hoe eenvoudig het eigenlijk is:

Het allerbeste moment om bulk-metadata zoals contactgegevens en copyright toe te voegen aan je foto's (deze gegevens zullen namelijk zelden wijzigen) is eigenlijk niet wanneer de foto's al op je computer staan maar tijdens het zogenaamde ingestion proces. Dit is wanneer de foto's naar de computer worden overgebracht vanaf de fotocamera of kaartlezer. Veel mensen gebruiken daarvoor bij voorkeur de windows verkenner maar er bestaan applicaties specifiek voor dit doel. Kopers van een Nikon camera krijgen bijvoorbeeld Nikon Transfer meegeleverd (tegenwoordig geintegreerd in het eveneens gratis programma ViewNX). 
Gebruikers van iedere willekeurige camera kunnen echter ImageIngester gebruiken ($ 40,-). Net zoals het besproken XnView kunnen deze programma's gebruik maken van sjablonen zodat je voor iedere toepassing andere sets met metadata kunt toewijzen aan grote groepen afbeeldingen. Hierover een andere keer meer.

Data validatie met DNG

In Maart 2009 schreef ik al eerder enthousiast over het DNG formaat maar sinds ik me er nog wat meer in heb verdiept is m'n enthousiasme alleen nog maar toegenomen…

Bij versie 1.2 van DNG die in maart 2008 werd uitgebracht werden een aantal zaken geïntroduceerd die niet in andere fotoformaten zijn te vinden. Een eigenschap die ik er hier even uit wil lichten is optie om een data validatie hash (MD-5) in het bestand op te nemen voor zowel de Ruwe afbeeldingsinformatie als het oorspronkelijke RAW bestand, mocht deze zijn ingesloten.
Hoe werkt dit nu?
Een hash is, eenvoudig gezegd, een unieke waarde die wordt berekend aan de hand van alle nullen en enen waaruit een foto bestaat.
Stel dat ik een foto heb waarvan ik weet dat die goed is omdat ik dat persoonlijk heb geconstateerd door hem te bekijken dan kan ik er een hashwaarde van berekenen. Dit getal bewaar ik dan en stel dat ik dan over een jaar zou willen controleren of de foto nog steeds goed is dan is opnieuw de hashwaarde te berekenen. De uitkomst kan ik vergelijken met het oorspronkelijke getal en beide zouden dus gelijk moeten zijn. Wanneer er ook maar een bit in de foto verandert is de uitkomst van de hash anders.
Mocht later middels het herberekenen van de hash inderdaad blijken dat er een verandering heeft plaatsgevonden dan is het bestand vrijwel zeker corrupt hoewel er ogenschijnlijk niets aan de hand hoeft te zijn. Het kan zelfs zijn dat de foto zonder problemen geopend kan worden maar toch is het bestand ongeoorloofd gewijzigd. Oorzaken hiervoor liggen vaak bij slecht geheugen, netwerkproblemen en fouten op de harde schijf en meestal is de corruptie dusdanig ernstig van aard dat er een backup nodig is om de situatie te herstellen.

Waarom zou je het zo ingewikkeld doen en niet opnieuw (periodiek) de foto openen om te controleren of hij nog steeds goed is? Nu, voor een individuele foto is het inderdaad een te omslachtige methode om op fouten te controleren maar voor grote hoeveelheden foto's kun je dit scenario (het maken van hashes en deze later controleren) wel automatiseren maar het bekijken van de afzonderlijke foto's met het menselijk oog niet.
Het berekenen van een hash aan de hand van een foto kon natuurlijk altijd al maar wat DNG nu zo bijzonder maakt is dat deze hashwaarde in het bestand zelf wordt opgeslagen als metadata. De hash heeft namelijk betrekking op het deel van het bestand (de afbeelding) welke niet zomaar uit zichzelf mag wijzigen. Wanneer de metadata van een DNG wordt gewijzigd zal de hashwaarde dus niet veranderen. Het grote voordeel van dit principe is dat alles bij elkaar in een enkel bestand (container) wordt gehouden en er geen ingewikkelde administratie of database hoeft te worden beheerd. Ieder individuele DNG kan op een willekeurige computer met een willekeurige applicatie worden gevalideerd zonder dat de oorspronkelijke context van dat bestand nodig is.

Een zichzelf validerend bestandsformaat dus!

Download hier de recentste DNG converter voor windows en hier die voor Mac. (dd feb 2016 was dit versie 9.4).

Update juni 2013: m.b.t. dit onderwep is het artikel van juni 2013 een aanvulling "De allerbeste nieuwe functie van Lightroom 5"