Peter Krogh is bij veel fotografen bekend geworden om zijn DAM boeken, ook ik was erg enthousiast over veel zijn titels (DAM book for photographers 1 en 2, Organizing your photo’s with Lightroom 5 en Multi-catalog workflow with Lightroom 5).
Vooral van het eerste DAM book heb ik enorm veel geleerd en ik heb het boek dan ook helemaal stukgelezen:
Mijn inmiddels ‘losbladige’ eerste DAM book
Nu heeft Peter heel recent dus een boek uitgebracht over het digitaliseren van foto’s met behulp van je camera en Lightroom. Nu heb ikzelf al mijn negatieven en dia’s een poos geleden al gescand (zie ook eerdere artikelen als deze en deze) maar ik was toch nieuwsgierig naar zijn ervaringen en tips. Ik heb hem dan ook gevraagd om een exemplaar voor een review en deze een paar weken geleden ontvangen.
Het boek is ‘multimediaal’ in de zin van dat het om een elektronisch boek gaat. In de download (een Zip bestand) zitten een 26 Mb PDF bestand en 13 folders (voor ieder hoofdstuk 1) met bijna 2 Gb aan videobestanden. Vanuit het PDF boek (246 pagina’s) worden de video’s gestart (9 uur).
Naast de PDF download is er ook een DVD versie beschikbaar en komt er binnenkort een EPUB versie uit.
Op mijn Mac werden de video’s in eerste instantie niet gestart door er in de PDF op te klikken vanuit Preview of Foxit PDF maar omdat ze duidelijk genummerd zijn was het eenvoudig om ze vanuit de Mac Finder aan te klikken. Op m’n Windows computer konden de video’s overigens wel gewoon vanuit de PDF worden gestart. Met Adobe Acrobat Reader zou het ook op de Mac goed moeten werken.
Het boek is niet alleen bedoeld voor mensen die hun familiearchief willen scannen maar ook voor organisaties met een collectie analoog materiaal en die nog niet weten hoe ze dit willen digitaliseren. Voor iedereen die verantwoordelijk is voor een collectie afbeeldingen zeg maar. Met het boek in de hand kunnen naar mijn mening ook niet-professionele fotografen uit de voeten.
Zoals de titel van het boek al aangeeft beschrijft Peter alleen scenario’s met een centrale rol voor de fotocamera. Dus hoewel digitaliseren ook mogelijk is met bijvoorbeeld scanners is dat niet de invalshoek van het boek. Veel van de besproken zaken uit het boek kun je echter prima gebruiken wanneer je met scanners aan de slag mocht gaan.
De reden om het alleen over camera scans te hebben is dat dit eigenlijk de nieuwe standaard is geworden bij organisaties die grote collecties beheren. Bovendien zijn er al boeken over het digitaliseren met scanners zoals “Scanning negatives and slides” van Sascha Steinhoff.
H1 Overzicht van het hele proces
Zaken waar je in eerste instantie niet bij stil staat en waar het boek je toch attent op maakt hebben bijvoorbeeld te maken met rechten die op foto’s kunnen zitten wanneer je een familiearchief gaat scannen. Foto’s uit trouwreportages bijvoorbeeld die door een professionele fotograaf zijn gemaakt mag je niet zomaar reproduceren en distribueren. Het boek beschrijft veel zaken rondom copyright e.d. maar belangrijk om te weten is dat de Europese situatie op onderdelen anders kan zijn. Het boek zet je waarschijnlijk wel op het goede spoor maar het is goed om zelf even nader onderzoek te doen. Bedrijven zullen een jurist in huis hebben die weet hoe het in Nederland zit. In deze vrij toegankelijke addendum van het boek is aanvullende informatie beschikbaar: https://thedambook.com/dyp/copyright/
H2 Hardware mogelijkheden
Vanuit het perspectief van zowel de ‘thuis-scanner’ als de professional die bijvoorbeeld werkzaam is voor een museum worden diverse componenten en opstellingen doorgenomen, Camera’s, Lenzen, Copystands, Verlichting, accessoires, etc. Daarnaast worden diverse technieken besproken zoals gepolariseerd licht om reflecties tegen te gaan.
Voor wat betreft de camera’s worden niet zozeer bepaalde modellen besproken maar wel welke eisen je eraan moet stellen in de zin van resolutie, lenzen e.d. Een van de (vele) praktische tips uit het boek is om vooral voor een model te gaan dat kan ‘tetheren’ met Lightroom. Je sluit de camera dan aan op de computer (laptop) en bedient de camera dan vanaf daar. De foto’s (scan) komen dan rechtstreeks in Lightroom binnen waar je ze direct in groot formaat kunt beoordelen en verwerken. Met tethering kun je een aanmerkelijk efficiëntere worfklow inrichten dan zonder.
H3 Voorbereiding van de te scannen collectie
Omdat iedere collectie weer anders is voor wat betreft soort media, betrokkenen, prioriteiten en doel verschilt ook de aanpak waarmee je het gaat digitaliseren. Dat vraagt telkens om een andere voorbereiding. Dit hoofdstuk geeft daarvoor een hoop referentiemateriaal waarvan je gebruik kunt maken om je het beste voor te bereiden op je eigen project.
De onderdelen die uitgebreid worden toegelicht zijn: Verzamelen van het materiaal, het beter bewaren van het materiaal (na het scannen) dan zoals je het hebt aangetroffen, onderverdelen op soort, Identificeer afbeeldingen met een grote (historische of emotionele) waarde, prioriteer (wil je iets gebruiken voor en aankomende gebeurtenis?), documenteer wat je doet en bewaar iets voor later (tagging, namen toevoegen e.d. kan efficiënter wanneer het materiaal eenmaal digitaal is).
Breng een relatie aan met waar het oorspronkelijke materiaal zich bevindt, groepeer ze logisch (m.b.v. codes) en zorg voor een consistente naamgeving waarin die code gebruikt wordt.
Een goede tip vond ik om na de triage allereerst een ‘pilot’ uit te voeren op een afgebakende set originelen. Dit om al je aannames tijdens de voorbereidingen te toetsen. Je hebt dan gelegenheid om zaken aan te passen voordat je ‘echt’ aan de slag gaat.
Wat verder interessant is dat Peter verwijst naar de FADGI guidelines voor mensen die nog een stapje verder (technischer) willen gaan:
In een aantal gevallen is het boek een gebruikersvriendelijker versie van deze guidelines maar er zijn ook (belangrijke) verschillen. Wanneer je verantwoordelijk bent voor het digitaliseren van cultureel erfgoed dan is het zeker goed om je met de guidelines verder te verdiepen. Het kan (zonder kosten) worden gedownload op http://www.digitizationguidelines.gov/guidelines/digitize-technical.html
H4 Overzicht van het digitale domein (opslag, bestandsformaten e.d.)
Dit hoofdstuk beschrijft het hele digitale domein als opslag, back-up, cloud, bestandsformaten en de rol van Lighroom daarin. Een heel zinvol advies aan mensen die niet eerder met Lightroom gewerkt hadden is om het hoofdstuk 2 keer te lezen, namelijk nogmaals na hoofdstuk 5.
Bij het deel over back-ups en clouddiensten vond ik het wel vreemd dat bij de opsomming Crashplan ontbrak. Dit is namelijk een hele betaalbare dienst met een goede reputatie die door veel fotografen wordt gebruikt.
H5 De rol van Lightroom in het proces
Lightroom wordt door Peter Krogh ingezet als centrale commandopost voor het hele digitaliseringsproces, van het gecontroleerd binnenhalen van scans, kwaliteitscontrole van de reproductie, herstellen van onvolkomenheden, toevoegen van algemene en specifieke metadata, gezichtsherkenning, maken van afdrukken, boeken en presentaties tot de integratie met online services.
De instructievideo’s waarin hij laat zien hoe je scans van zwart-wit- en kleurennegatieven omzet naar ‘ normale’ positieve beelden zijn erg informatief. Er zijn zelfs gratis presets (voorinstellingen) te downloaden waarmee je nog sneller tot resultaten komt.
Voor kleurennegatieven is het beter om je eigen presets te maken en ook daarvan wordt stap voor stap uitgelegd hoe je dat voor je eigen verschillende type negatieffilms doet.
H6 Kwaliteit beoordelen en behouden
Het digitaliseren van foto’s met behulp van je camera heeft voordelen met betrekking tot snelheid, kosten en kwaliteit ten opzichte van de meeste andere methodes. De eerste twee spreken voor zich maar voor de derde, kwaliteit, is wel extra aandacht nodig. In dit hoofdstuk wordt ingegaan op standaarden, hoe je je apparatuur (camera, lens, monitor) ijkt en hoe je omgaat met stof. Hoe je je camera goed positioneert t.o.v. het te digitaliseren materiaal, de belichting evenredig is, je reflecties minimaliseert en om kunt gaan met kleurcorrecties. Alles aan de hand van heldere praktijkvoorbeelden.
H7 Foto’s en documenten digitaliseren
Technisch gezien is dit de eenvoudigste categorie documenten om te digitaliseren en Peters advies is dan ook om hiermee te beginnen. De handigheden die je hier leert kun je goed gebruiken bij de technisch meer uitdagende doorzichten als dia’s en negatieven.
Het hoofdstuk start met een checklist die alle besproken facetten in het boek nog eens samenvat zodat je niets vergeet.
Hoewel het voor de meeste Lightroomgebruikers vrij standaard tools zijn die Peter gebruikt is het toch leerzaam om hem in de video’s aan het werk te zien. Althans, ikzelf weet nu bijvoorbeeld dat de Kroptool aanmerkelijk efficiënter is te gebruiken dan zoals ik die tot nu toe (dagelijks) gebruikte.
Een erg interessante paragraaf gaat over fotoalbums en de vraag of je de foto’s daaruit moet halen of juist in zijn context zou moeten laten. De maker heeft tenslotte zijn of haar best gedaan om daar een samenhangend iets van te maken en alleen al daarom voegt dat bepaalde informatie toe. Daar staat tegenover dat veel (oude) albums niet zuurvrij zijn en daarom de foto’s die erin geplakt zijn zullen aantasten. Met de tips uit het boek ben je beter in staat om daar een afgewogen keuze in te maken voor jouw specifieke albums. De bijbehorende video’s laat diverse methodes zien waarop je pagina’s uit een album toch zo vlak mogelijk kunt fotograferen.
H8 Dia’s en transparanten digitaliseren
Ook hier start het hoofdstuk met een checklist. De voorbereidingen zijn namelijk (iets) anders dan bij foto’s en documenten. Over hoe je om kunt gaan met stof bijvoorbeeld.
H9 Zwart-wit negatieven digitaliseren
Het scannen van zwart-wit negatieven heeft overeenkomsten met het scannen van dia’s maar er zijn ook enkele belangrijke verschillen waaronder het omzetten van een negatief beeld naar een positief. Dit hoofdstuk gaat daar dieper op in.
H10 Kleurennegatieven digitaliseren
De strategie voor het digitaliseren van kleurennegatieven is hetzelfde als die van zwart-wit alleen het bewerken achteraf is een stuk lastiger, zeker vergeleken met scannersoftware. Dit hoofdstuk laat zien dat het echter mogelijk is om met Lightroom een goed resultaat te behalen maar het beschrijft ook een alternatieve workflow met Silverfast* die betere resultaten** kan opleveren maar wel minder efficiënt is, vooral wanneer je de hoogste kwaliteit via (lineaire) DNG bestanden nastreeft.
Van alle vier besproken media zijn kleurennegatieven het moeilijkst en het kan zijn dat de gewenste kwaliteit toch niet behaald wordt. Dan geeft het scannen van al je materiaal in ieder geval een mooi overzicht en toegang. Bepaald materiaal kun je uiteraard altijd nog met andere methodes digitaliseren (scanners) of dat laten doen door een commerciële dienst. Dit is vergelijkbaar met mijn eigen overwegingen toen ik begon met het digitaliseren van mijn collectie (zie evt m’n blog’s over het scannen van m’n negatieven en die van de dia’s).
* Silverfast is software gespecialiseerd voor het optimaal scannen van doorzichten als dia’s en negatieven
** Automatische kleurcorrectie voor kleurennegatieven en gezichtsherkenning (Lightroom herkent ml. geen gezichten van negatieve afbeeldingen)
H11 Afbeeldingen herstellen en verbeteren
In eerste instantie laat Peter zien hoe je snel eenvoudige correcties aanbrengt waarmee je veel foto’s in korte tijd kunt ‘behandelen’ zodat ze beoordeeld kunnen worden. Daarna laat hij zien hoe je specifieke problemen kunt oplossen zoals foto’s die door blootstelling aan daglicht verkleurd of vervaagd zijn.
Verder natuurlijk aandacht voor stof, (droog)vlekken en krassen.
Momentopnamen en virtuele kopieën lenen zich ervoor om verschillende bewerkingen van een foto te bewaren zonder dat je ‘echte’ dubbele bestanden krijgt.
Voor de verschillende soorten scans, foto’s, dia’s, zwart/wit- en kleurennegatieven laat het boek verschillende praktijkvoorbeelden zien om specifieke problemen voor die categorie op te lossen. Soms biedt Lightroom niet genoeg mogelijkheden en het boek beschrijft dan hoe je de afbeeldingen naar Photoshop kunt halen.
H12 Afbeeldingen ‘taggen’
Een van de voordelen van het digitaliseren van analoog materiaal is dat je er gemakkelijker informatie (metadata) aan toe kunt voegen. Dat maakt het mogelijk om zaken te classificeren en om foto’s eenvoudiger terug te vinden op persoon, locatie of gebeurtenis. Door hiermee bezig te zijn ontstaat bovendien meer kennis van de betreffende familieleden, hun onderlinge verhoudingen en de tijd waarin ze leefden. Vanuit een bepaald perspectief is dat natuurlijk heel waardevol.
Het toevoegen van deze gegevens kan heel arbeidsintensief zijn en Peter knipt het proces dan ook op in een logische volgorde, van algemeen naar specifiek en te beginnen met zaken die de meeste waarde toevoegen.
Peter adviseert ook om de foto’s te classificeren t.b.v. presentatie op een bepaald moment. Omdat ook de achterkant van foto’s is gefotografeerd en randen van dia’s, enveloppen of andere verpakkingen met tekst wil je niet dat die in diashows tevoorschijn komen. Ook wanneer je een foto naar Photoshop hebt gebracht om hem verder te bewerken is er een duplicaat ontstaan welke je waarschijnlijk wilt tonen en niet het RAW bestand waar die vanaf is geleid. Door deze bestanden consistent te labelen kun je daar later gemakkelijk onderscheid in aanbrengen ten behoeve van bijvoorbeeld diashows. Het boek beschrijft hiervoor een methode met kleurlabels.
Ook de methode om een hiërarchische trefwoordenset op te bouwen is praktisch van aard. Door te kijken naar de keuzes die Peter maakt helpt dit bij het maken van je eigen keuzes. Voor bijvoorbeeld locaties en mensen. Verder wordt nog uitgelegd hoe je gebruik kunt maken van slimme verzamelingen om de status van al het (tagging) werk bij te houden, vooral van de foto’s die nog ‘behandeld’ moeten worden.
Ook gaat het hoofdstuk (niet al te diep) in op het waarderen van de foto’s met behulp van sterren (0 t/m/ 5). De andere DAM boeken behandelen dit deel veel uitgebreider maar het is voldoende voor deze context.
Verder worden er een aantal technieken besproken om gemakkelijker informatie toe te voegen aan foto’s zoals met OCR (software die tekst op een foto kan omzetten in ‘echte’ tekst welke vervolgens doorzoekbaar is).
Tenslotte worden er verschillende soorten rechten besproken zoals die op foto’s kunnen rusten en hoe je Lightroom kunt gebruiken dit te managen.
H13 Beheren, creëren en delen
Dit hoofdstuk gaat in hoe je (gedeeltes van) de nieuwe collectie deelt met anderen of er met familie aan kunt samenwerken en hoe je nieuwe verhalen kunt creëren. Dit kan met behulp van print (foto’s, albums e.d.) of digitaal zoals dia shows en on-line services. Van de services die worden besproken; SmugMug, Photoshelter Libris en Lightroom Mobile worden de eerste twee volgens mij in Nederland niet zo veel gebruikt. De manier waarop je foto’s op dit soort sites publiceert vertoont echter een grote overeenkomst. Veel sites hebben bovendien integratiemogelijkheden met Lightroom.
Peter verwacht echter steeds meer van Lightroom web / mobile en inderdaad is de integratie daar nu al erg goed. Een nieuwe optie waar het boek nog niet over schrijft is dat anderen nu ook met je kunnen samenwerken aan online foto’s zonder dat ze een Adobe ID hoeven te hebben. Sinds kort (19 juli 2017) kan dit namelijk ook via een Facebook of Google ID. Hierdoor is het voor veel mensen laagdrempeliger geworden om het te gaan gebruiken.
Mooi hoe het boek eindigt met een privéproject van Peter waarin hij allereerst het resultaat laat zien, een diashow die het verhaal vertelt van een familievriendschap over vier generaties. Daarna laat hij zien hoe hij daarvoor de technieken heeft gebruikt die eerder in het boek zijn beschreven.
Extra resources
Vanuit de meeste hoofdstukken wordt nog verwezen naar extra (online) resources die ook zonder het boek toegankelijk zijn. Zonder de context van het boek wellicht niet altijd even bruikbaar maar neem vooral even een kijkje om een indruk te krijgen van de materie:
Dus mocht je geïnteresseerd zijn in de materie waarover het in dit boek gaat neem dan vooral hier alvast even een kijkje: https://thedambook.com/resources/
Conclusie
In eerste instantie vroeg ik me af waarom er aparte hoofdstukken nodig waren voor het scannen van foto’s, dia’s, zwart-wit- en kleurennegatieven (Hoofdstuk 7, 8, 9 en 10). Dit omdat er best wat overlap in workflow is en dat aspect valt als eerste op. Echter zijn het de verschillen die het onderscheid rechtvaardigen. Vooral wanneer je het boek als naslagwerk wilt raadplegen voorafgaand aan een scanklus dan hoef je alleen maar te focussen op het betreffende hoofdstuk, handig.
Het boek gaat grondig in op alle aspecten die je tegenkomt wanneer je je collectie gaat digitaliseren en daarom waardevol voor iedere particulier of organisatie die voor een dergelijke klus staat. Het helpt je niet alleen met de keuzes en voorbereidingen daarvoor maar geeft ook talloze praktijktips voor de concreet uit te voeren werkzaamheden. Toen ikzelf voor een dergelijke klus stond heb ik heel veel zelf moeten uitvinden over de besproken onderwerpen, ik had dit boek er toen zeker graag bij willen hebben!
De afwisseling tussen tekst en video geeft een mooie balans en het digitale concept zorgt ervoor dat je snel weer toegang hebt tot een specifiek onderwerp wanneer nodig door te zoeken op trefwoord.
Het boek kost 35,- dollar en is verkrijgbaar op Amazon of rechtstreeks bij Peter in zijn bookshop.
Aanvulling dd 28 aug 2017: De nieuwe Nikon D850 blijkt een optie te hebben om gescande negatieven meteen naar postieven om te zetten (link). Dit maakt de hele exercitie een stuk gemakkelijker.
Posts
Geen opmerkingen:
Een reactie posten